Kuka, çoğunlukla Hindistan ve Güney Amerika gibi tropikal bölgelerde yetişen ve çeşitli faydaları bulunan nadide bir ağaç türünün meyvesine verilen isimdir. Yapı ve görünüm itibariyle Hindistan cevizine benzer. Hindistan cevizinin erkeği olarak da adlandırılan kuka ağacı sert ve dayanıklı bir yapıya sahiptir.
Kuka Ağacının Tarihçesi ve Ülkemizde Kullanımı
Arkeolojik kazılar sonucu elde edilen bulgulara göre kukanın M.Ö 9000’li yıllara kadar uzanan köklü bir tarihi vardır. İklim şartları sebebiyle ülkemizde yetişmese de kuka ağacının ülke tarihimizdeki yerini incelediğimizde Osmanlı döneminde özellikle tıp alanında hekimler tarafından sıklıkla kullanıldığı görülmektedir. Hatta kuka kullanmayan hekimlerin saraya alınmadığı yönünde rivayetler de mevcuttur.
Kuka, sert yapısı itibariyle aynı zamanda çeşitli eşyaların ve takıların üretiminde de tarih boyunca sıklıkla kullanılmıştır.
Kuka Ağacının Faydaları
Kuka ağacının bilinen en önemli faydası mikrop kovucu antiseptik özelliğinin bulunmasıdır. Bu özelliğinden dolayı ilaç sektöründe sıkça tercih edilmektedir. Ülkemizde kış tesbihi olarak da bilinen kukanın eldeki zararlı bakterileri yok ettiği kanıtlanmıştır. Bunların dışında kuka ağacının rahatlatıcı ve stres alıcı faydaları da bulunmaktadır.
Kuka Tesbih
Kuka tesbihler Osmanlı döneminden günümüze kadar uzanan köklü bir kültürel tarihe sahiptir. Osmanlı padişahları tarafından kuka tesbihlere ayrı bir değer verilmiş ve sıklıkla kullanılmıştır. Kuka tesbihin özelliği kullandıkça eldeki bakterileri temizlemesi ve zamanla renk değiştirerek daha parlak ve canlı bir görünüme kavuşmasıdır. Bu nedenle kuka tesbih kullandıkça zamanla değeri artan özelliği ile diğer tesbihlerden ayrılır.
Kuka Tesbihlerin Kararma Süresi
Birçok faydası bulunan kuka tesbihlerin ne kadar sürede kararacağı çeşitli faktörlere bağlıdır. Bunlardan en önemlisi kuka tesbihin düzenli kullanımdır. Kullanıldıkça elimizdeki ısıyla tanelerin yapısının zamanla koyu tonlarında parlayarak renk değiştirmesi beklenir. Vücut ısısı kişiden kişiye değişeceği için tanelerin renk alma süresi de kişinin vücut ısısına, tesbihi kullanma sıklığına, ürünün bakımının düzenli olarak yapılmasına bağlı olarak değişmektedir. Seyrek bir kullanım kukanın kararma hızını yavaşlatacağı gibi sık kullanımlar da bu süreci biraz daha kısaltır. Kuka tesbihler düzenli şekilde kullanıldığı takdirde ortalama 10 ila 14 ay arasında kararır.
Ayrıca kuka tesbihlerin karartılması için çeşitli yöntemler uygulanmaktadır. Kınalama, yağa yatırma ve esans gibi özel kokularda bekletilmesi bu yöntemler arasındadır. Hint kınası ile kınalama ya da zeytin yağı gibi çeşitli bitkisel yağlara yatırarak karartma işlemi yapılabilir. Bu yöntemler de doğal yöntemlerdir ancak kuka tesbihlerin kararması için en iyi yöntem devamlı ve düzenli kullanımdır. Bunun dışında kullanılabilecek yöntemler doğal olmayacağı için ürünün yapısını bozabileceğinden dolayı tavsiye edilmemektedir.
Osmanlı döneminden kalan kukalar renk almış, son derece kıymetli ve bir o kadar da temini güç özel ürünlerdir. Kuka tesbihlere tarihte ilk kullanılmaya başlandığında çok değer verilirdi. Öyle ki kullanılmış kuka tesbihler babadan oğula miras bırakılırdı. Özellikle eski dönemlerde kullanılmış ve kararmış kuka tesbihlere paha biçilemez
Kuka Tesbih ile İlgili Rivayet
Anlatılan rivayetlere göre eski zamanlarda zengin ve şöhretli bir hükümdar kendisine tesbih yaptırmak ister. Tesbih ustalarını huzuruna çağırır ve kendisine dünyada eşi benzeri olmayan bir tesbih yapılmasını emreder. Nihayetinde huzura gelen ustalar hünerlerini sergilemiş ve çeşit çeşit değerli malzemelerden göz alıcı tesbihler yaparak efendilerine sunmaya başlamışlardır. Ustanın bir tanesi ise kuka ağacından sade bir tesbih ile huzura çıkmıştır. Tesbihi eline alan hükümdar şarırır, öfkelenir sonra da ustaya dönerek; "Bu mu dünyada eşi benzeri olmayan tesbih?" der. Ustanın verdiği cevap huzurda bulunan herkesi şaşkına çevirir: "Kudretli hükümdarım beni affetsin. Elinizde tuttuğunuz tesbih kuka ağacından yapılmıştır. Kuka ağacı ise şifalarla doludur. Eşi benzeri olmayan bir tek Allah'tır. Hepimiz beşeriz. Ancak hükümdarımızın sağlığı hepimizin sağlığından evladır. Siz çok yaşayasınız ki devletimiz de çok yaşasın. O yüzden bu tesbih elinize de gönlünüze de şifadır." Bu sözlerin üzerine hükümdar diğer tesbih ustalarını huzurundan kovar ve kendisine kuka tesbih yapan ustayı ödüllendirir.
Tarihe damgasını vurmuş ve sayısız faydası bulunan kuka tesbih modellerini incelemek için görsele tıklayabilirsiniz.
